UKRAYNA ADININ TÜRK KÖKLERİ

Ukrayna kelimesinin “sınır ülke” anlamına geldiği düşünülmektedir. Karadeniz’in kıyısında, Avrupa ve Asya’nın kenarında bulunan Ukrayna adının “kenarda, kıyıda” manasında olması bu topraklara coğrafi olarak bakıldığında çok uygundur. Slavca da “kray” halen kenar, “krayna” ise kenarında anlamında kullanılır. Ama buraya sınır ülke diyenler elbette sadece Slavlar değil. Orta Asya’dan Balkanlara seferler düzenleyen bir milletin o dönem yaşadıkları öz topraklarının kenarında, sınırında bulunması bu manaya daha uygun. Kökeni tam olarak bilinmeyen Ukrayna adı aslında; “sınır, kenar ülke” manasıyla aslında Orta Asya’dan Anadolu’ya kadar Türkçe’de sık kullanılan hem mana, hem fonotik olarak benzeşen “kırağında” kelimesinin de tam karşılığıdır. Bir şeyin kenarında, hemen yanında bulunan bir nesnenin yerini tarif etmek için Türkçe de“kırağında” kelimesi kullanılır. Günümüzde Türkiye’de bu kelimenin kullanımı azalmış olsa da “kırağında” kelimesinin kenarda, yanında manasında kullanılan Türkçe bir kelime olduğu dil bilimcilerin çok aşina oldukları bir bilgidir. Benim çevremde de çocukluğumda “kırağında” kelimesini bu manada çok sık kullanılırdı. Bu benzeşme tarihsel ve kültürel olarak ta çok uyumlu. Ama nendense bugüne kadar Slavca olduğu tahmin edilen Ukrayna kelimesinin Türkçe’den gelmiş olacağının hiç söylenmemiş olması da çok manidar. Çünkü bu ülkede halen Kıpçak Türkleri azımsanmayacak sayıda bulunmaktadır. Bir Türk boyuna isim olan Kıpçak kelimesinin Türkçe’de sarışın, mavi gözlü manasında kullanıldığının da bilinmesi de çok önemli. Tarih sahnesine 9.-11. Yüzyıllarda çıkan bu sarışın, mavi gözlü Türk kavmi yani Kıpçaklar önce Urallardan Karadenize kadar yayılmış. 11. Yüzyılda Rus beyliklerine karşı kazandıkları zaferlerle Balkanlara kadar bölgenin hâkim gücü haline gelmiştir. Halen Macaristan’da Karsak civarında Hristiyanlaşmış olmalarına rağmen kendilerinin Kıpçak Türk’ü olduğunu söyleyen 75.000 kişilik bir grup bulunmaktadır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde 13. Ve 16. Yüzyıllar arasında Ukrayna topraklarında Türk-Moğol devleti olan Altın Orda devletinin hüküm sürdüğü bilinirse bu topraklarda tarihsel ve kültürel olarak Türk izlerinin ağırlığı daha iyi anlaşılır. (giray han ) Altın Orda devletinin yıkılması sonrasında Ukrayna’da Giray Hanlığı kurulur. Bu Türk hanedanlığı Osmanlının en kadim dostlarında birisi olarak uzun yıllar Ukrayna topraklarında hüküm sürer. 1.Mengri Giray döneminde Osmanlı’ya bağlanan bu hanlık mensupları Osmanlı Hanedenlarından sonra Osmanlı Saray diplomasisinde 2. Sırada yer alır. Protokolde Veziri Azam’ın dahi önünde yer alacak kadar önemli yerleri vardır. Daha eski tarihlerde de bu bölgede Türk nüfusun yoğun olduğu bilinirse; Türk kavimlerinin ülke kurduğu yüzyıllarca hüküm sürdükleri ve halen torunlarının yaşadığı bu topraklara Türkçe kenarda, kıyıda manasında “kırağında” kelimesinden gelmesi daha rahat anlaşılabilir. Bu arada Ukrayna’da yaşayan bir halk olan “Urum” halkının adı da ses türemesi yoluyla Türkçe Rum kelimesinden türetilmiştir. Bu kelime Rum kelimesinin başına “U” harfi eklenerek Anadolu’da da aynen Urum olarak kullanılır. Ukrayna’da yaşayan Ortodoks Urumlar kendilerini Yunan olarak kabul etmezler. Kırım-Tatarları ile kültürel benzerlikler Ukrayna’da yaşayan Urum halkında çok sık görülür. Türkçede aynı ön türemesi Ruslar için de Urus olarak kullanılır. Ukrayna kelimesinde de bu ön türeme ekinin “Kırağında” yani kenarında, sınırında kelimesi için kullanılarak, başına “U” ön türemesi eklenerek söylendiği görülmektedir. Çünkü bu ekleme Ukrayna topraklarında yaşayan Urum(Rum), Urus (Rus) halkları için Ukrayna’da ve Anadolu’da bile halen U harfi ön ekleme yapılarak kullanılmaktadır. 4. yüzyılda kavimler göçünün Ukrayna topraklarında Hunlar, Avarlar ve Slavlar ile tarafından birlikte başladığı düşünülürse Ukrayna halkının, kültürünün ve kelimesinin Türk kökenlerinin derinliği çok daha iyi anlaşılır. Binlerce yıldır birbiriyle kaynaşmış bölge halkının sarışın mavi gözlü anlamına gelen Kıpçak ve diğer Türkler kavimleriyle olan ilişkisi gerek Çarlık gerekse Sovyetler Birliği döneminde bölgede uygulanan tek tipleştirme politikalarıyla koparılmaya çalışılmıştır. Ukrayna da 1783’te Kırım Hanlığını ele geçiren Ruslar orada bulunan Türkleri göçe zorlamıştır. Meşhur Kırım Türklerinin hazin göç hikâyeleri bu şekilde başlamıştır. Sovyetler birliği döneminde de herkesin bildiği gibi insanlar gerek göç, gerekse eğitim ve kültürel politikalarıyla kültürel bağlarından koparılmaya çalışılmaya devam edilmiştir. Belki de bu nedenle bu güne kadar Ukrayna halkının ve isminin Türkçe kökenleri de gündeme hiç getirilmemiş olabilir.